|
|
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სრულუფლებიანი საკანონმდებლო ორგანოს - დამფუძნებელი კრების არჩევნები 1919 წლის 14-15-16 თებერვალისთვის დაინიშნა.
საქართველოს დამფუძნებელი კრება საყოველთაო, თანასწორი, ფარული და პირდაპირი წესით, პროპორციული პრინციპით არჩეულ საკანონმდებლო ორგანოდ განისაზღვრა. არჩევნებში მონაწილეობის უფლება ქვეყნის ყველა სრულწლოვან (20 წლის) მოქალაქეს ეძლეოდა - აქტიური და პასიური ხმის უფლებით, სქესის განურჩევლად.
არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად, საკანდიდატო სიის წარსადგენად აუცილებელი იყო საარჩევნო ხმის მქონე 50 მოქალაქის ხელმოწერით დადასტურებული კანდიდატების სიის და თითოეული კანდიდატის წერილობითი თანხმობის წარდგენა ცენტრალური საარჩევნო კომისიისადმი. კომისია საკანდიდატო სიებს მათი მიღების რიგითობის მიხედვით ანიჭებდა საარჩევნო ნომრებს.
დაკომპლექტდა ცენტრალური საარჩევნო კომისია, რომლის 21 წევრიც საქართველოს პარლამენტმა აირჩია საკუთარი შემადგენლობიდან და თითო წევრი დაემატა თითოეული დარეგისტირებული საკანდიდატო სიიდან, ამ პარტიებისა და სამოქალაქო ჯგუფების წარმომადგენლებად.
საქართველოს დამფუძნებელი კრების ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარედ სოციალ-დემოკრატი ალექსანდრე ლომთათიძე დაინიშნა,
თავმჯდომარის ამხანაგებად - სოციალისტ-რევოლუციონერი ივანე გობეჩია და სოციალისტ-ფედერალისტი თედო ღლონტი,
კომისიის ხაზინადრად - ეროვნულ-დემოკრატი გიორგი გვაზავა,
მდივნად - სოციალ-დემოკრატი ანა (ოლა) სოლოღაშვილი.
ცენტრალური საარჩევნო კომისიის წევრთა სია პარტიული წარმომადგენლობის მხრივ, შემდეგნაირად გამოიყურებოდა:
საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია:
საქართველოს სოციალ ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტია:
არჩილ ჯაჯანაშვილი,
მიხეილ საყვარელიძე
საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია:
იოსებ ლორთქიფანიძე,
ალექსანდრე ასათიანი
საქართველოს დამოუკიდებელი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია (შემდგომში მიწის მესაკუთრეთა ეროვნული პარტია):
საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია:
ილია თევზაძე.
საქართველოს რადიკალ-დემოკრატიული გლეხთა პარტია:
ალექსანდრე ახმეტელი.
"ალიონის" ჯგუფი:
პეტრე ქავთარაძე.
დაშნაკცუტიუნი:
დამოუკიდებელთა (უპარტიოთა) ჯგუფი:
კოტე მაყაშვილი.
მუსულმანთა ბლოკი:
აბდულ-რახიმ ახვერდოვი.
კადეტები:
დოლუხანოვი.
მხოლოდ ერთი საარჩევნო ოლქის არსებობის გამო, არჩევნების მთავარი მაკონტროლებელი ორგანო რესპუბლიკის ცენტრალური საარჩევნო კომისია იყო, თუმცა გამონაკლისის სახით საარჩევნო კომისიების დაარსება გადაწყდა სოხუმისა და ზაქათალის ოლქებისათვის. მაზრებში საარჩევნო კომისიის მოვალეობა სამაზრო ერობების გამგეობებს დაეკისრა. იმ მხარეებში, სადაც საერობო რეფორმა ჯერ კიდევ არ იყო გატარებული, საარჩევნო კომისიის ფუნქცია სამაზრო ქალაქის თვითმმართველობას ან, ასეთის არარსებობის შემთხვევაში, ყველა პარტიათა პროპორციული წარმომადგენლობით დაკომპლექტებულ კომისიებს დაეკისრათ. მათვე დაევალათ სოფლის საზოგადოებებისა და წვრილი სასოფლო ერთეულების საარჩევნო კომისიების ორგანიზება.
კომისიებმა დაამუშავეს საარჩევნო სიები. მოამზადეს საარჩევნო უბნები და შესაბამისი ინვენტარი.
ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ არჩევნების თარიღად 1919 წლის 14, 15 და 16 თებერვალი დაადგინა. არახელსაყრელი ამინდისა და პოლიტიკური ვითარების მიუხედავად (შეიარაღებული კონფლიქტები მეზობელ სახელმწიფოებთან - სომხეთთან და ოსმალეთთან), დამფუძნებელი კრების არჩევნების ჩატარება დიდი მნიშვნელობისა და პოლიტიკური წონის მქონე საკითხი იყო და ამიტომ ხელის შემშლელმა ფაქტორებმა უკანა პლანზე გადაინაცვლეს და უპირატესობა არჩევნების გზით ლეგიტიმაციის მნიშვნელობას მიენიჭა.
დამფუძნებელი კრების არჩევნებში საკანდიდატო სიები წარადგინეს და შესაბამისი ნომრები მიიღეს შემდეგმა პარტიებმა და საზოგადოებრივმა ჯგუფებმა:
№1 საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია;
№2 საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია;
№3 საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია;
№4 სომხეთის რევოლუციური ფედერაცია „დაშნაკცუტიუნის“ საქართველოს ბიურო;
№5 საქართველოს სოციალისტ-ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტია;
№6 საქართველოს მუსლიმთა ეროვნული საბჭო;
№7 საქართველოს რადიკალ-დემოკრატიული გლეხთა პარტია;
№8 საქართველოს მიწის მესაკუთრეთა ეროვნული პარტია;
№9 საქართველოს მემარცხენე სოციალისტ-ფედერალისტთა „მაშვრალთა“ პარტია;
№10 საქართველოს ეროვნულ-ხალხოსნური და საზოგადოებრიულ-თემოსნური შოთა რუსთაველის პარტია;
№11 დამოუკიდებელთა (უპარტიოთა) კავშირი;
№12 ბორჩალოს მაზრის მცხოვრებ მუსლიმთა ჯგუფი;
№13 რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია ("ინტერნაციონალისტები");
№14 ესთეტიური ლიგა პატრიოტებისა;
№15 საქართველოს ელინთა დემოკრატიული ჯგუფი;
1918 წლის დეკემბრიდან 1919 წლის თებერვლამდე მიმდინარეობდა წინასაარჩევნო კამპანია.
საარჩევნო კომისია ხელმძღვანელობდა საარჩევნო ბარათების (ბიულეტენების) ბეჭდვას, რომელთა რაოდენობა თანასწორი იყო არჩევნებში მონაწილე ცალკეული პარტიებისა და ჯგუფებისათვის; ბიულეტენი შეიცავდა ცალკეული პარტიისა თუ ჯგუფის საკანდიდატო სიასა და ნომერს. საარჩევნო სისტემის შესაბამისად, კომისიებს თავად უნდა დაერიგებინათ საარჩევნო ბიულეტენები თავიანთი რეგისტრირებული ამომრჩევლებისათვის, რომლებიც საარჩევნო უბნებზე უნდა გამოცხადებულიყვნენ მათთვის სასურველი პარტიისა თუ ჯგუფის ნომრის შემცველი ბიულეტენით. გამონაკლისი წესით - საპატიო მიზეზის ქონის შემთხვევაში, ამომრჩეველს ბიულეტენი უშუალოდ არჩევნების დღეს უბანზე გადაეცემოდა. არჩევნებში მონაწილე ჯგუფებს საშუალება ჰქონდათ, კომისიისაგან მოეთხოვათ, სახელმწიფო ენის გარდა, ბიულეტენებზე მონაცემები დამატებით სხვა ენაზეც დაბეჭდილიყო, რათა სახელმწიფო ენის არმცოდნე მოქალაქეებისთვისაც ხელმისაწვდომი და გასაგები ყოფილიყო საარჩევნო ინფორმაცია.
საარჩევნო წესების მიხედვით, უბანზე გამოცხადებული მოქალაქე კომისიის მიერ ვინაობის დადასტურების შემდეგ მათგან იღებდა კონვერტს, მიაშურებდა სპეციალურად გამოყოფილ ადგილებს, სადაც ფარულად შეეძლო ბიულეტენის კონვერტში მოთავსება და მისი დალუქვა, შემდეგ კი კონვერტს გადასცემდა კომისიის თავმჯდომარეს, რომელიც ამომრჩევლის თვალწინ კონვერტს საარჩევნო ყუთში აგდებდა.
საარჩევნო უბნებზე და გარეთ, მის უშუალო სიახლოვეს, საარჩევნო აგიტაცია აკრძალული იყო. აკრძალული იყო ამავე ზონაში შეიარაღებული და არაფხიზელი ადამიანების ყოფნა. უბნის შიგნით გამოფენილი იყო არჩევნებში მონაწილე საკანდიდატო სიები და ხმის მისაცემ კუთხეებთან განთავსებული იყო დამატებითი ბიულეტენები გამონაკლისის წესით მოსარგებლე ამომრჩევლებისათვის, რომლებიც უბანზე საკუთარი ბიულეტენით არ გამოცხადდნენ.
სამი დღის განმავლობაში მიმდინარე არჩევნების შემდეგ ქალაქებში საღამოს 9 საათზე, ხოლო სოფლებში საღამოს 8 საათზე უბნები დაიკეტა. კომისიები შედეგების დაანგარიშებასა და ცენტრალური საარჩევნო კომისიისათვის გადაგზავნას შეუდგნენ.
14-16 თებერვალს არჩევნები გაიმართა შემდეგ მაზრებსა და ქალაქებში:
▲ თბილისის, თელავის, სიღნაღის, თიანეთის, დუშეთის, გორის, შორაპნის, ქუთაისის, ლეჩხუმის, რაჭის, ახალსენაკის, ზუგდიდისა და ოზურგეთის მაზრებში.
▲ ქალაქებში: თბილისი, თელავი, სიღნაღი, გორი, ხაშური, სურამი, ყვირილა, ჭიათურა, ქუთაისი, ხონი, სამტრედია, ახალსენაკი, ზუგდიდი, ფოთი, ოზურგეთი და ლანჩხუთი.
ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ არ მიიღო ქალაქ დუშეთის შედეგები და დადგენილი წესით განმეორებითი არჩევნები დანიშნა. წვრილმანი დარღვევები იყო სხვადასხვა საქალაქო და სასოფლო უბნებზე, რომელთა შედეგები გაუქმდა, რადგან, საარჩევნო დებულებით, ამ უბნების ამომრჩეველთა რიცხვი საერთო რაოდენობის მეათედზე ნაკლები იყო.
არჩევნებზე ამომრჩეველთა აქტიურობის მაჩვენებელმა დაახლოებით 60 % შეადგინა.
ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ კანონიერად ჩათვლილი ხმების დაანგარიშების შემდეგ სპეციალური ფორმულით გამოიანგარიშა საარჩევნო „მეტრი“ - ხმების რაოდენობა, კოეფიციენტი ერთი დეპუტატის ასარჩევად და საკანდიდატო სიებიდან დამფუძნებელი კრების დეპუტატებად არჩეული პირების რაოდენობა განსაზღვრა:
▲ საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია - 109 დეპუტატი;
▲საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია - 8 დეპუტატი;
▲ საქართველოს სოციალისტ-ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტია - 8 დეპუტატი;
▲საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია - 5 დეპუტატი.
14 მარტს, მეორე სხდომაზე დამფუძნებელი კრების სამანდატო კომისიამ მიიღო ცენტრალური საარჩევნო კომისიის ოქმები და გადადებული და განმეორებითი არჩევნების სამზადისს შეუდგა.
ამავე დროიდან არჩეული დეპუტატების შემადგენლობაში ცვლილებები დაიწყო, რადგან წინასაარჩევნო კამპანიის, არჩევნების მიმდინარეობისა და დამფუძნებელი კრების ამოქმედების განმავლობაში რამდენიმე სოციალ-დემოკრატი დეპუტატი გარდაიცვალა. მათი ადგილები სიით მომდევნო კანდიდატებმა დაიჭირეს.
არჩევნების მეორე ეტაპი (პირველი დამატებითი არჩევნები) გაიმართა 1919 წლის 18 სექტემბერს შემდეგ პუნქტებში:
▲ ბორჩალოს, ახალციხის, ახალქალაქის მაზრებში, დუშეთის მაზრის მთიულეთისა და ხევსურეთის თემებში, ფოცხოვის რაიონსა და სვანეთის თემებში.
▲ ქალაქებში - ახალციხესა და ახალქალაქში.
შედეგების გადაანგარიშების შედეგად სოციალ-დემოკრატიულ პარტიას გამოაკლდა ოთხი მანდატი, თითო-თითო მანდატი მიემატა სოციალისტ-ფედერალისტთა და მიწის მესაკუთრეთა ეროვნულ პარტიას. ერთი მანდატი გამოაკლდა ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიას და სამი მანდატით დამფუძნებელ კრებაში შევიდასომხეთის რევოლუციური ფედერაცია „დაშნაკცუტიუნის“ საქართველოს ბიურო.
არჩევნების მესამე ეტაპი (მეორე დამატებითი არჩევნები) 1920 წლის 19 მაისს გაიმართა. არჩევნები ჩატარდა შემდეგ პუნქტებში:
▲ ქალაქ თბილისის 50-ე უბანზე, ქალაქ დუშეთში, გომბორში, ბოლნის-ხაჩინსა და დაგეთ-ხაჩინში.
▲ სოხუმის ოლქში; ქალაქებში - სოხუმში, ოჩამჩირეში, გუდაუთასა და გაგრაში.
შედეგების გადაანგარიშების შედეგად სოციალ-დემოკრატიულ პარტიას კვლავ გამოაკლდა სამი მანდატი, თითო-თითო მანდატი მიემატათ ეროვნულ-დემოკრატიულსა და სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიებს და ერთი მანდატი მიენიჭა და დამფუძნებელ კრებაში შევიდა მიწის მესაკუთრეთა ეროვნული პარტია.
|
|