|
|
საქართველოში ნაციონალისტური მიმართულების პოლიტიკური ჯგუფების ჩამოყალიბება მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში, განმანათლებელთა ახალი თაობის მოღვაწეობის პერიოდიდან დაიწყო; ქართული ეროვნული იდენტობის ფორმირების ხანგრძლივი პროცესის პარალელურად, ამ იდენტობის გამომხატველი პოლიტიკური ორგანიზაციების საჯარო პროცესებში ღიად და აქტიურად ჩაბმა ძალზე დაგვიანდა რამდენიმე მიზეზის გამო; ერთი მხრივ, იმპერიის ხელისუფლება, რომელიც მე-19 საუკუნის მეორე ნახევრიდან რუსიფიკაციის პოლიტიკის გააქტიურებას შეუდგა, მკაცრად დევნიდა და ავიწროვებდა იმპერიის არარუსი ერების ნაციონალური პრეტენზიებისა და „კითხვების“ ყველა, ღია თუ ფარულ, გამოხატულებას; ეს კი ნაციონალისტურ ჯგუფებს საჯარო პროცესებში ოფიციალურად წარმოდგენის საშუალებას უსპობდა; მეორე მხრივ, საქართველოში ეროვნული იდეოლოგიის არქიტექტორთა და თანამგრძნობთა უმრავლესობა ინტელიგენციის ფენიდან იყო და არალეგალურ პირობებში მათი ორგანიზაციული შეკავშირება და ფართო პარტიული ორგანიზაციების ქსელების ჩამოყალიბება არ ხერხდებოდა. ამას ემატებოდა აზრთა მრავალფეროვნება და შეუთანხმებლობა იდეოლოგთა შორის.
პარტიის ორგანიზაციულად გაფორმების პირველი მცდელობა 1905 წლის რევოლუციის შემდეგ შექმნილი მცირე პოლიტიკური თავისუფლების პირობებში გახდა შესაძლებელი. 1906 წლისთვის, რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო სათათბიროს არჩევნების წინა პერიოდში, მეფის ხელისუფლების მიერ დაწყებული რეპრესიების - „შავი რეაქციის“ მიუხედავად, ნაციონალისტურად განწყობილმა ინტელიგენტებმა, ილია ჭავჭავაძის აქტიური მონაწილეობით, პარტიის წესდებისა და პროგრამის დამუშავება და ყრილობისათვის მზადება დაიწყეს. მოძრაობამ რეაქციის გამო განვითარება ვეღარ შეძლო. მომდევნო წლებში ინიციატორთა ნაწილი, ეროვნულ საკითხში გადაკვეთის გამო, სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტიას მიეკედლა, ნაწილმა კი ინდივიდუალური მუშაობა განაგრძო.
შემდგომში ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის დამფუძნებელი ბირთვის წარმომადგენელი პირები 1910-იანი წლების განმავლობაში თავს იყრიდნენ ლეგალური ქართული პრესის რედაქციების ირგვლივ, რომლებიც, მკაცრი საცენზურო პირობების მიუხედავად, მაინც ახერხებდნენ აქტიური და წარმატებული ნაციონალისტური სარედაქციო ხაზის გატარებას.
ნაციონალისტთა საპროგრამო პრიორიტეტების გამომხატველი ცალკეული წარმატებული აქციები განხორციელდა 1900-იანი წლების ბოლოს, როდესაც ქართველ პოლიტიკურ მოღვაწეთა ჯგუფმა რუსეთის იმპერიის მიერ ქართველი ერის სუვერენული უფლებების შეზღუდვის შესახებ მემორანდუმი გაავრცელა ჰააგის საერთაშორისო კონფერენციაზე. 1910-იან წლებში ასევე აქტიური საერთაშორისო და შიდა კამპანია გაჩაღდა ქართლში, ტირიფონის ველზე, პოლიგონის მოწყობის წინააღმდეგ აქციამ შედეგი გამოიღო და პროექტი შეჩერდა.
1914 წელს საზღვარგარეთ აქტიური მუშაობა დაიწყო 10-იანი წლების დასაწყისიდან მოქმედმა ნაციონალისტ ემიგრანტ პოლიტიკურ მოღვაწეთა ჯგუფმა, რომელმაც „საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი“ დააარსა და გერმანიისა და მოკავშირე სახელმწიფოების მფარველობით საქართველოს რუსეთის იმპერიისაგან გამოცალკევება და დამოუკიდებლობა დაისახა მიზნად. ამის განსახორციელებლად კომიტეტმა ოსმალეთში „ქართული ლეგიონი“ დააკომპლექტა.
პოლიტიკური სფეროს გარდა, პარტიის იდეოლოგები ძალზე აქტიურად იყვნენ ჩაბმული საქართველოში დამოუკიდებელი ეკონომიკური ინიციატივებისა და კულტურული საზოგადოებების განვითარებაში.
მეფის ხელისუფლების მიერ მოძრაობის დევნა ცალკეული ლიდერების პოლიტიკური საბაბით დაპატიმრებებსა და, ზოგადად, ნაციონალისტური მიმართულების პრესის შევიწროებაში აისახებოდა.
1917 წელს რუსეთის იმპერიის დაცემამ ნაციონალისტურ ჯგუფებს შესაძლებლობა მისცა, ოფიციალურად გაფორმებულიყვნენ და საორგანიზაციო მუშაობა გაეშალათ. 1917 წლის ივნისში თბილისში გაიმართა საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის დამფუძნებელი ყრილობა, რომელმაც პარტიული ორგანიზაციის ცენტრალური და რეგიონალური აპარატი მოაწყო და პარტიის წესდება და პროგრამა შეიმუშავა.
1917 წლის დასაწყისიდან პარტია აქტიურად იყო ჩაბმული დროებითი მთავრობის არსებობის პირობებში საქართველოში ადგილობრივი პოლიტიკური ცენტრის ფორმირებაში.1918 წლის მაისში, საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, პარტია სამთავრობო კოალიციაში შედიოდა.
|
|