საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია წარმოიქმნა 1890-იანი წლების დასაწყისში, მარქსისტული იდეოლოგიის საფუძველზე. პირველი ორგანიზაციები გაჩნდა, ერთი მხრივ, იმ ყოფილი „ხალხოსანი“ ინტელიგენტების ჯგუფების საფუძველზე, რომელთაც უარყვეს რუსული უტოპიური სოციალიზმი, მეორე მხრივ კი იმ მუშათა ჯგუფებისა, რომლებსაც ჰქონდათ „ხალხოსნურ“ არალეგალურ ორგანიზაციებში მუშაობის გამოცდილება და ინტელიგენტების დახმარებით ახალი ტიპის ორგანიზაციების მოწყობა დაიწყეს.
მოძრაობის ცენტრად იქცა ტფილისი, სადაც 1898 წელს პირველი სოციალ-დემოკრატიული კომიტეტი ჩამოყალიბდა. წლების განმავლობაში მოძრაობა გაფართოვდა ამიერკავკასიის სამრეწველო პუნქტებში: ბათუმში, ბაქოში, ფოთში, ჭიათურაში. 1903 წლიდან განვითარდა სასოფლო ორგანიზაციები. 1903 წელს საქალაქო და მხარეების კომიტეტებმა „კავკასიის საკავშირო კომიტეტი“ ჩამოაყალიბეს.
1905 წლის რევოლუციური მოძრაობის დაწყებისთანავე საქართველოს ორგანიზაციებში „მენშევიკებსა“ და „ბოლშევიკებს“ შორის შიდა განხეთქილება წარმოიქმნა, რომელიც საქართველოში „ბოლშევიკთა“ მარცხით დასრულდა, რადგან პარტიის ორგანიზაციების უმრავლესობამ მათი კურსი უარყო. დაარსებიდანვე საქართველოში მოქმედი სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციების კავშირი მხოლოდ ფორმალურად წარმოადგენდა რსდმპ-ის ნაწილს, მონაწილეობდა მის ყრილობებში, თუმცა ადგილობრივ დონეზე თავად განსაზღვრავდა სამოქმედო კურსს. ეროვნული საკითხი პარტიის ღია პოლიტიკაში მკაცრად და კატეგორიულად არ იყო დაყენებული (ნაციონალურ ანტაგონიზმს მეფის ხელისუფლება ხშირად იყენებდა დაპირისპირების გასაღრმავებლად და მისთვის არასასურველი მოძრაობების დისკრედიტაციისათვის), იგი იზიარებდა ერთა შორის თანამშრომლობისა და ჰარმონიის ფორმულას, თუმცა პრაქტიკულ მუშაობაში (პარტიული ორგანიზაციის მოწყობის მსგავსად) სასურველად დემოკრატიული რუსეთის პირობებში საქართველოსათვის კულტურული ავტონომიის მოდელს განიხილავდა.
პარტია ხელმძღვანელობდა საქართველოში 1905 წელს რევოლუციურ გამოსვლებს, რომელიც მაღალი აქტიურობითა და წარმატებული მოქმედებით ხასიათდებოდა. საქართველოს რიგ მაზრებში პარტიის ხელმძღვანელობით მოსახლეობამ შეძლო მეფის ადმინისტრაციის გაძევება, ადგილობრივი მართვა-გამგეობის საკუთარ ხელში აღება და ფაქტობრივი თვითმმართველობის მოპოვება; მიუხედავად იმისა, რომ მათ საერთო რევოლუციური მოძრაობის დამარცხების გამო და ხელისუფლების მიერ დაწყებული სამხედრო სადამსჯელო ოპერაციების შედეგად ვერ შეძლეს დიდხანს ძალაუფლების შენარჩუნება - კავკასიის „რესპუბლიკების“ მოქმედება - გურიაში, სამეგრელოში, აფხაზეთში, იმერეთსა და რაჭაში, სანიმუშო და საქვეყნოდ ცნობილი გახდა.
1906 წლიდან პარტიის წარმომადგენლებს მუდმივად ირჩევდნენ რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროში დეპუტატებად.
მეფის რეჟიმი 1890-იანი წლებიდან მკაცრი რეპრესიებით ცდილობდა პარტიის მოქმედების შეზღუდვასა და მოსპობას. 1917 წლამდე მეფის საიდუმლო პოლიციამ და ჟანდარმერიამ მრავალი სადამსჯელო ოპერაცია ჩაატარეს პარტიის წინააღმდეგ.
1914 წელს, პირველი მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ, საქართველოს ორგანიზაციებმა ომის საბოტაჟის ტაქტიკა უარყვეს და სასურველ სცენარად ღიად აცხადებდნენ „ანტანტის“ გამარჯვებას. თუმცა პარტიამ გათვალა ომში რუსეთის იმპერიის მარცხის შესაძლებლობა და ამ მომენტისათვის საქართველოს საკითხის გადაწყვეტის აუცილებლობა.
რუსეთის იმპერიის დაცემის მომენტისათვის სოციალ-დემოკრატიული პარტია ყველაზე მძლავრ და მასობრივ ორგანიზაციას წარმოადგენდა საქართველოში, რომელმაც, ფაქტობრივად, ძალაუფლება ხელში აიღო.
1917 წლის ოქტომბრის ბოლშევიკური გადატრიალებისა და 1918 წლის რუსეთის დამფუძნებელი კრების გარეკვის შემდეგ საქართველოს სოციალ-დემოკრატიულმა ორგანიზაციებმა ოფიციალურად გაწყვიტეს კავშირი რუსულ ორგანიზაციებთან და საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სახით განაგრძეს საქმიანობა. საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ პარტია ფლობდა უმრავლესობას პარლამენტსა და კოალიციურ მთავრობაში.საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია
პარტია წარმოიქმნა 1890-იანი წლების დასაწყისში, მარქსისტული იდეოლოგიის საფუძველზე. პირველი ორგანიზაციები გაჩნდა, ერთი მხრივ, იმ ყოფილი „ხალხოსანი“ ინტელიგენტების ჯგუფების საფუძველზე, რომელთაც უარყვეს რუსული უტოპიური სოციალიზმი, მეორე მხრივ კი იმ მუშათა ჯგუფებისა, რომლებსაც ჰქონდათ „ხალხოსნურ“ არალეგალურ ორგანიზაციებში მუშაობის გამოცდილება და ინტელიგენტების დახმარებით ახალი ტიპის ორგანიზაციების მოწყობა დაიწყეს.
მოძრაობის ცენტრად იქცა ტფილისი, სადაც 1898 წელს პირველი სოციალ-დემოკრატიული კომიტეტი ჩამოყალიბდა. წლების განმავლობაში მოძრაობა გაფართოვდა ამიერკავკასიის სამრეწველო პუნქტებში: ბათუმში, ბაქოში, ფოთში, ჭიათურაში. 1903 წლიდან განვითარდა სასოფლო ორგანიზაციები. 1903 წელს საქალაქო და მხარეების კომიტეტებმა „კავკასიის საკავშირო კომიტეტი“ ჩამოაყალიბეს.
1905 წლის რევოლუციური მოძრაობის დაწყებისთანავე საქართველოს ორგანიზაციებში „მენშევიკებსა“ და „ბოლშევიკებს“ შორის შიდა განხეთქილება წარმოიქმნა, რომელიც საქართველოში „ბოლშევიკთა“ მარცხით დასრულდა, რადგან პარტიის ორგანიზაციების უმრავლესობამ მათი კურსი უარყო. დაარსებიდანვე საქართველოში მოქმედი სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციების კავშირი მხოლოდ ფორმალურად წარმოადგენდა რსდმპ-ის ნაწილს, მონაწილეობდა მის ყრილობებში, თუმცა ადგილობრივ დონეზე თავად განსაზღვრავდა სამოქმედო კურსს. ეროვნული საკითხი პარტიის ღია პოლიტიკაში მკაცრად და კატეგორიულად არ იყო დაყენებული (ნაციონალურ ანტაგონიზმს მეფის ხელისუფლება ხშირად იყენებდა დაპირისპირების გასაღრმავებლად და მისთვის არასასურველი მოძრაობების დისკრედიტაციისათვის), იგი იზიარებდა ერთა შორის თანამშრომლობისა და ჰარმონიის ფორმულას, თუმცა პრაქტიკულ მუშაობაში (პარტიული ორგანიზაციის მოწყობის მსგავსად) სასურველად დემოკრატიული რუსეთის პირობებში საქართველოსათვის კულტურული ავტონომიის მოდელს განიხილავდა.
პარტია ხელმძღვანელობდა საქართველოში 1905 წელს რევოლუციურ გამოსვლებს, რომელიც მაღალი აქტიურობითა და წარმატებული მოქმედებით ხასიათდებოდა. საქართველოს რიგ მაზრებში პარტიის ხელმძღვანელობით მოსახლეობამ შეძლო მეფის ადმინისტრაციის გაძევება, ადგილობრივი მართვა-გამგეობის საკუთარ ხელში აღება და ფაქტობრივი თვითმმართველობის მოპოვება; მიუხედავად იმისა, რომ მათ საერთო რევოლუციური მოძრაობის დამარცხების გამო და ხელისუფლების მიერ დაწყებული სამხედრო სადამსჯელო ოპერაციების შედეგად ვერ შეძლეს დიდხანს ძალაუფლების შენარჩუნება; კავკასიის „რესპუბლიკების“ მოქმედება - გურიაში, სამეგრელოში, აფხაზეთში, იმერეთსა და რაჭაში, სანიმუშო და საქვეყნოდ ცნობილი გახდა.
1906 წლიდან პარტიის წარმომადგენლებს მუდმივად ირჩევდნენ რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროში დეპუტატებად.
მეფის რეჟიმი 1890-იანი წლებიდან მკაცრი რეპრესიებით ცდილობდა პარტიის მოქმედების შეზღუდვასა და მოსპობას. 1917 წლამდე მეფის საიდუმლო პოლიციამ და ჟანდარმერიამ მრავალი სადამსჯელო ოპერაცია ჩაატარეს პარტიის წინააღმდეგ.
1914 წელს, პირველი მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ, საქართველოს ორგანიზაციებმა ომის საბოტაჟის ტაქტიკა უარყვეს და სასურველ სცენარად ღიად აცხადებდნენ „ანტანტის“ გამარჯვებას. თუმცა პარტიამ გათვალა ომში რუსეთის იმპერიის მარცხის შესაძლებლობა და ამ მომენტისათვის საქართველოს საკითხის გადაწყვეტის აუცილებლობა.
რუსეთის იმპერიის დაცემის მომენტისათვის სოციალ-დემოკრატიული პარტია ყველაზე მძლავრ და მასობრივ ორგანიზაციას წარმოადგენდა საქართველოში, რომელმაც, ფაქტობრივად, ძალაუფლება ხელში აიღო.
1917 წლის ოქტომბრის ბოლშევიკური გადატრიალებისა და 1918 წლის რუსეთის დამფუძნებელი კრების გარეკვის შემდეგ საქართველოს სოციალ-დემოკრატიულმა ორგანიზაციებმა ოფიციალურად გაწყვიტეს კავშირი რუსულ ორგანიზაციებთან და საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სახით განაგრძეს საქმიანობა. საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ პარტია ფლობდა უმრავლესობას პარლამენტსა და კოალიციურ მთავრობაში.
|
